آیه 30 سوره کهف

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ إِنَّا لا نُضِيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً (30)

بعد از ذكر وعيد كافران، وعده مؤمنان را فرمايد:

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا: بتحقيق آنانكه ايمان آوردند به خلوص نيت به خدا و رسول‌

«1» نهج البلاغه، نامه 27.

«2» اصول كافى، جلد اوّل، كتاب الحجّة، صفحه 424. حديث 64 تفسير برهان ج 2 صفحه 466 حديث.

جلد 8 - صفحه 48

و كتاب او. وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ‌: و بجا آوردند كارهاى شايسته و طاعات الهيه و عبادات شرعيه را. إِنَّا لا نُضِيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلًا: بدرستى كه ما ضايع نگردانيديم اجر كسى را كه نيكوتر است از جهت عمل، يعنى اعمال صالحه هر يك به مرتبه خود اجر و پاداش آن داده شود كه‌ «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ» به مقدار وزن ذرّه‌اى، خير در درگاه الهى محسوب است، چه برسد به آنكه عمل خير و صالح در كم و كيف و در وجه نيكوتر گردد.

تبصره: آيه شريفه دال است بر آنكه: اعمال، جزء مقوّم ايمان باشد، و بدون افعال حسنه، ايمان فايده‌اى نخواهد داشت؛ زيرا بديهى است كه شى‌ء مركب منتفى گردد به انتفاء جزئش، همچنين ايمان.

در كافى- ابى عمرو الزبيرى گويد: به حضرت صادق عليه السلام عرض كردم: اى عالم، خبر ده مرا كدام اعمال افضل است نزد خدا؟

قال ما لا يقبل اللّه شيئا الّا به. قلت: و ما هو؟ قال الايمان باللّه الّذى لا اله الّا هو اعلى الاعمال درجة و اشرفها منزلة و اسناها حظّا. قال قلت: الا تخبرنى عن الايمان؟ اقول هو و عمل ام قول بلا عمل؟ فقال الايمان عمل كلّه و القول بعض ذلك العمل بفرض من اللّه‌ «1» فرمود: عملى كه قبول نفرمايد حق تعالى چيزى را مگر به سبب آن. عرض كردم: چيست؟ فرمود: ايمان به خداوندى كه نيست خدائى مگر ذات احديّت او، درجه آن اعلى و منزلت آن اشرف و حظّ آن رفيع باشد. عرض كردم: خبر نمى‌دهى مرا از ايمان، آيا قول است و عمل، يا قول باشد بدون عمل؟ فرمود:

ايمان عمل است تماما، و قول بعض آن عمل است به وجوبى از جانب خداى تعالى.

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ إِنَّا لا نُضِيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً (30) أُولئِكَ لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهارُ يُحَلَّوْنَ فِيها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ يَلْبَسُونَ ثِياباً خُضْراً مِنْ سُنْدُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ مُتَّكِئِينَ فِيها عَلَى الْأَرائِكِ نِعْمَ الثَّوابُ وَ حَسُنَتْ مُرْتَفَقاً (31)

ترجمه‌

بدرستيكه آنانكه گرويدند و بجا آوردند كارهاى شايسته را همانا ما ضايع نميكنيم مزد كسيرا كه خوب بجا آورده است كار را

آنگروه مر ايشانرا است بهشتهاى هميشگى ميرود از زيرشان نهرها پيرايه بسته شوند در آنجا بدستبندهائى از طلا و ميپوشند جامه‌هاى سبز از ديباى نازك و ديباى كلفت با آنكه تكيه زنندگانند در آنجا بر تختها چه خوب مزدى است آن و خوب جايگاهى.

تفسير

خداوند متعال بعد از وعيد كفار شروع بنويد اهل ايمان فرموده باين تقريب كه كسانيكه ايمان آوردند و كارهاى شايسته كردند ما اجر ايشانرا ضايع و باطل نخواهيم نمود و آنانرا بپاداش كامل خواهيم رسانيد و چون كسانيكه خوب كار كردند همان كسانند كه بدين اسلام گرويدند و بجا آوردند كارهاى شايسته را جمله دوم صلاحيّت پيدا كرده براى آنكه خبر جمله اوّل شود و مستغنى از ذكر عائد شده است و از براى ايشان است بهشتهاى هميشگى و پايان ناپذيرى كه جارى است در زير قصور آنها يا در زمينى كه زير پاى ايشان است نهرها، زيور شوند بدستبندهاى طلا كه شايد اشاره باشد بآنكه سرمايه لذات دنيا بدست ايشان‌

جلد 3 صفحه 424

آيد و ميپوشند جامه و لباسهاى سبز كه شايد كنايه باشد از تازگى و خرّمى و صفاى آنها از جنس ديباى رقيق و ضخيم مطابق با سليقه و پسند ايشان با آنكه جاى گزين و متّكى و مستقرّ باشند بخوشى و راحتى و فراغت خاطر بر عرشه تختها در غرف بهشتى چه پاداشى بهتر از اين و چه آرامگاهى برتر و بالاتر از آن جايگاه خوب است فيض ره فرموده گويا لباس سبز كنايه باشد از بدنهاى برزخى ايشان كه واسطه است بين سياهى اين عالم و سفيدى عالم آخرت چون رنگ سبز مركّب از سياه و سفيد است و رقت و غلظت لباسها كنايه باشد از تفاوت مراتب آنها در لطافت محلّ تأمل است ..

إِن‌َّ الَّذِين‌َ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحات‌ِ إِنّا لا نُضِيع‌ُ أَجرَ مَن‌ أَحسَن‌َ عَمَلاً (30)

محققا كساني‌ ‌که‌ ايمان‌ آوردند و اعمال‌ صالحه‌ بجا آوردند محققا ‌ما ضايع‌ نمي‌كنيم‌ اجر كسي‌ ‌که‌ عمل‌ نيك‌ بجا آورد چه‌ عمل‌ قلبي‌ ايمان‌ چه‌ نفسي‌ اخلاق‌ چه‌ جوارحي‌ افعال‌.

جلد 12 - صفحه 350

إِن‌َّ الَّذِين‌َ آمَنُوا ايمان‌ چهار چيز لازم‌ دارد.

«1» يقين‌ بتوحيد و نبوت‌ و بجميع‌ ‌ما جاء ‌به‌ النبي‌ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و اله‌ بدون‌ انكار ضروري‌ دين‌ و مذهب‌ حقه‌ شيعه‌ اثني‌ عشري‌ ظن‌ و شك‌ كافي‌ نيست‌ يقين‌ قطعي‌ لازم‌ دارد.

«2» اعتقاد بمعني‌ عقد قلب‌ ‌که‌ تعبير بدل‌ بستگي‌ و ‌در‌ بند بودن‌، بسا ميشود انسان‌ چيزي‌ دارد ولي‌ دل‌ بستگي‌ باو ندارد ‌از‌ ‌بين‌ برود چيزي‌ نگيرد.

«3» اقرار بزبان‌ و قلب‌ بتمام‌ خصوصيات‌ ايمان‌.

«4» تسليم‌ زير بار رفتن‌ و ‌اينکه‌ ايمان‌ باعث‌ نجات‌ ‌است‌ و ‌لو‌ غرق‌ معاصي‌ ‌باشد‌ ‌اگر‌ ‌با‌ ايمان‌ ‌از‌ دنيا رود و معاصي‌ باعث‌ زوال‌ ايمان‌ نشود وَ عَمِلُوا الصّالِحات‌ِ مراد جميع‌ اعمال‌ صالحه‌ نيست‌، زيرا اعمال‌ مباحه‌ بلكه‌ مكروهه‌ بسيار ‌است‌ و ضرر نمي‌زند بلكه‌ مراد اينست‌ ‌که‌ اعمال‌ صالحه‌ بجا بياورد و ‌هر‌ عمل‌ صالحي‌ باعث‌ ارتفاع‌ درجه‌ مي‌شود.

إِنّا لا نُضِيع‌ُ أَجرَ مَن‌ أَحسَن‌َ عَمَلًا چه‌ كوچك‌ ‌باشد‌ ‌ يا ‌ بزرگ‌ كم‌ ‌باشد‌ ‌ يا ‌ زياد چنانچه‌ ميفرمايد فَمَن‌ يَعمَل‌ مِثقال‌َ ذَرَّةٍ خَيراً يَرَه‌ُ زلزال‌ ‌آيه‌ 7.

(آیه 30)- و از آنجا که روش قرآن یک روش آموزنده تطبیقی است پس از بیان اوصاف و کیفر دنیا پرستان خود خواه، به بیان حال مؤمنان راستین و پاداشهای فوق‌العاده ارزنده آنها می‌پردازد نخست: بصورت مختصر می‌گوید: «آنها که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، ما پاداش نیکو کاران را ضایع نخواهیم کرد» کم باشد یا زیاد، کلی باشد یا جزیی، از هر کس، در هر سن و سال، و در هر شرایط (إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ إِنَّا لا نُضِیعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلًا).